Open Monumenten Dag 2007
Utrecht Noordwest | Ondiep
Complex I het Kleine Wijk
Kastanjestraat gezien vanaf Ondiep, jaren '20
Het project werd
uitgewerkt volgens de principes van de tuinstadgedachte uit de laat-19de
eeuw. Volgens deze principes, waarbij de menselijke maat de richtlijn is, wordt
kleinschalig gebouwd met veel groen. Van dergelijke tuinwijken zijn er meerdere
voorbeelden in Noordwest Utrecht. Bijzonder aan Het Kleine Wijk is het gegeven
dat dit tuinwijk door de stad zelf werd gebouwd. De andere voorbeelden zijn
gebouwd door grote bedrijven als DEMKA of vanuit religieus getinte organisaties
zoals Sint Josef. Met de komst van de auto zijn de tuinen van het Kleine Wijk
verdwenen en hebben plaats gemaakt voor parkeerplekken.
De bouw Het Project Kleine Woningwijk en de geschiedenis van het
1000 woningenplan is nauw verweven met de invoering van de Woningwet
in 1901. Deze wet was de uitkomst van een lang proces van landelijke zorg voor
betere huisvesting. De 19de- eeuwse stadsuitbreidingen en ook de vele inbreidingen
in de bestaande stad, zoals wijk C, waren berucht om hun slechte woonomstandigheden.
Dat was tijdens de grote cholera- epidemie nog eens extra gebleken: juist in
die straten waren de meeste slachtoffers gevallen. Het duurde nog enige tijd
voor men gezondheid verbond met hygiëne en goede huisvesting. Dat inzicht
resulteerde in de Woningwet en daarmee was een belangrijke stap gezet tot goede
huisvestingsnormen. De wet verplichtte gemeenten een degelijk uitbreidingsplan
te maken, verschafte de mogelijkheid slechte woningen onbewoonbaar te verklaren
en gaf vooral financiële ruimte voor goede huisvestingsplannen.
Veertien jaar na de invoering van de woningwet startte de gemeente Utrecht haar
eerste grote gemeentelijke woningbouwproject in Ondiep. Zoals in veel steden
kwam in Utrecht de gesubsidieerde woningbouw moeizaam van de grond. De gemeente
was ontevreden over de activiteiten van woningbouwverenigingen. Onder druk van
de grote woningnood ging de gemeente Utrecht in 1915 zelf over tot de uitvoering
van haar huisvestingsplannen.
In 1917 werd een aanvang gemaakt met de bouw van Complex
I dat tegenwoordig vaak wordt aangeduid met'het Kleine Wijk en
bestaat uit 183 gemeentelijke eengezinswoningen. De plannen waren gemaakt en
de grond was al in 1911 aangekocht, maar midden in de Eerste Wereldoorlog was
het moeilijk aan bouwmateriaal te komen, dus liep de feitelijke bouw uit tot
1918. Direct daarna werd met het tweede complex, Complex
II tegenwoordig 'het Witte Wijk' genoemd, van circa 100 woningen begonnen
en dat was sneller voltooid.
Deze eerste gemeentelijke woningbouwprojecten waren de aanzet tot het zogeheten
'1000 woningenplan' dat werd gerealiseerd in Ondiep. De deelname van van de
gemeente in een groots woningbouwproject was een volstrekte noviteit in Utrecht
en de ambitieuze gemeente voelde de druk. Het '1000 woningenplan' werd een waar
prestige project dat een voorbeeld moest worden voor woningbouwverenigingen
en andere gemeenten.
Het plan voor Ondiep was ingebed in de stadsuitbreidingontwerp dat Berlage en
Holsboer in 1920 presenteerden. De bouw geschiedde in afgeronde complexen, vandaar
dat Ondiep tot op de dag van vandaag nog uit 'buurtjes' bestaat. Tot 1922 werden
negen complexen gebouwd, die in totaal 1251 woningen telden. Al snel bleek dat
de bouw duurder zou uitvallen dan was begroot, wat met name veroorzaakt werd
door het grote tekort aan bouwmaterialen. De oplossing die daarvoor werd gevonden
was: bouwen in beton. Daarom werden in Ondiep de eerste gemeentelijke betonwoningen
van Utrecht gebouwd, in totaal 242 woningen, het tiende en elfde complex van
Ondiep. Met de bouw van de wijk werd overigens niet alleen gedacht aan woningen.
De wijk kent veel winkelpanden (meer dan 50), diverse kerken, scholen en een
groot sportterrein.
1- OMD informatie punt
Mahoniestraat 5
2- Stijlkamer
Mahoniestraat 18
3- Het grote verlies van het Kleine Wijk
filmvertoning en kunst installaties
diverse locaties aan de Cypresstraat
4- Film vertoning
Kastanjestraat 8
5- Kamervragen
STUT theater in diverse huiskamers
reserveren via carmen@stut.nl
6- Terrasjes
bij de Kastanjeboom, Cypresstraat
en hoek Kastanjestraat, Wingerdstraat
7- Mitros informatie woning
presentatie vernieuwingsplannen
Plataanstraat 8